Slavin als voormoeder? Zeldzaam of toch niet ?

[H.J. Verbaarschott]

Inschatttingen maken over njai-relaties en aantallen slavinnen met hedendaagse Indische nazaten
is ook voor genealogen, professioneel of amateur, erg moeilijk.
Maar hoe denken de navorschers daarover ? Let’s try. Roept u maar
Concreet. Durft iemand een percentage te noemen van nu levenden van Indische komaf die een slavin als voormoeder hadden ?

[Dennis de Calonne]

Een van mijn voormoeders van De Calonne-kant was een slavin genaamd “Bientang” (zie hier op mijn website). Mijn opa stamde van haar af. Mijn opa De Calonne was aan moeders kant ook een nakomeling van de bekende Depokse slavenfamilies (begin 18e eeuw vrijgelaten: zie hier op mijn website).
Mijn (Inlandse) oma stamt van beide kanten af van die Depoks slavenfamilies.

[Web master]

Beste Henk,

Je snijdt een interessant onderwerp aan. Een betrouwbare schatting maken over het aantal Indo-Europeanen destijds in Ned.-Indië/Indische Nederlanders nu dat een slavin als voormoeder heeft, is op dit moment echter vrijwel onmogelijk.
Misschien zou men wel kunnen stellen dat de kans het grootst is bij families die al sinds de VOC-tijd in Ned.-Indië verbleven (de zogeheten oude indische families).

Iemand heeft een slavin als voormoeder als de kinderen van een van zijn voorvaders in mannelijke lijn bij een slavin waren verwekt, of waren geboren uit een huwelijk met een afstammelinge van een slavin. Eventuele voormoeders die in slavernij verkeerden, zal hij dus moeten vinden in de afstammingslijnen van zijn grootmoeders, overgrootmoeders, betovergrootmoeders, etc.

In de bijlage bij dit bericht is dit zichtbaar gemaakt voor de familie Boers en de Nederlandse baron Willem Hendrik van Heerdt.

Enkele andere families met een ‘genealogisch slavernijverleden’ zijn bijvoorbeeld:
– Arnold (van de Michiels-Arnoldlanden) (ex slavin Thalia van Tabanan) (zie: De Nederlandsche Leeuw 1999, kol. 550 e.v.);
– Dessauvagie (ex slavin Pamela) (zie: DIN 1991, pag. 98-99)
– Von Ende en Hagenaar (ex slavin Oranina van Batavia) (zie: De bekende landheer van Tjampea c.a., pag. 363 e.v.);
– Van Imhoff (ex slavin, bij de doop genaamd Helena Pieters) (zie: Nederland’s Adelsboek)
– Lapré (ex slavin Cloenie) (zie DIN 1992, pag. 28).
– Miero Meijer (ex slavin Saartje (zie http://asaloesoel.igv.nl);
– Von Michalofski (ex slavin Marcina van Timor) (zie: DIN 1994, pag. 86 e.v., alwaar Marcina niet als slavin wordt aangeduid);
– Schrooijestein (ex slavin Noeresa) (zie: DIN 2005, pag. 86).

Interessant is nog het volgende. Zoeken op adoptie in de online CBG-catalogus levert in de collectie Oost-Indische bronnen 2129 treffers (akten van adoptie) op.
Zoeken op slavin levert 607 treffers. Dit betreffen akten en andere stukken m.b.t. het transport en de emancipatie van slavinnen, maar ook akten van adoptie van kinderen van slavinnen (ongeveer 560 treffers).

Op het totaal aantal akten van adoptie (2129) zijn er dus ± 560 akten met een slavin als moeder van de geadopteerde kinderen, dus 1 op ± 4 akten van adoptie betreft een akte waarin de moeder van de geadopteerde een slavin was.

In bronnenpublikatie deel 17 van de IGV (doopregister van de Portugese Buitenkerk te Batavia 1784-1817) komen op de eerste 10 pagina’s als ik goed heb geteld 89 doopinschrijvingen van kinderen voor. In totaal gaat het om 183 pagina’s met doopinschrijvingen. Het totaal aantal inschrijvingen zal dus ± 18,3 x 89 = ± 1628 bedragen. in 142 (± 9%) daarvan komt, alweer als ik goed geteld heb, het woord slavin voor.

In bronnenpublikatie deel 18 (doopboek Maleise Kerk te Batavia 1818-1828 en het doopregister protestantse gemeenten te Batavia 1816-1828 komen op de eerste 10 pagina’s 73 doopinschrijvingen van kinderen voor; dus op de 206 pagina’s met doopinschrijvingen ± 20,6 x 73 = ± 1500, waarvan 42 (± 3%) met het woord slavin.

Conclusies aan dit alles kunnen natuurlijk niet verbonden worden. Maar misschien zou je wel kunnen zeggen dat het er op lijkt dat van de nu nog bloeiende families met een Indische achtergrond in Nederland of elders ter wereld beduidend minder dan de helft een voormoeder zal hebben die slavin was.

Vriendelijke groet,
Roel.

[H.J. Verbaarschott]

Veel dank Roel,

Je benadering is een goede opzet voor een methodiek van inschattingen.
Je weet nooit of iemand met een andere redenering komt die het kan aanvullen.
Door familieverhalen is het te bedenken dat zeker geen meerderheid van die 1e generatie een slavin als voormoeder had. Ook al wordt meegenomen dat zij uit de familiegeschiedenis verdwenen kon zijn door niet weten, niet willen weten, door geen documentatie aanwezig. Je benadering bevestigt dit.
Je hebt de Hartsinck-genealogie gemaakt toch ? Deze ( oude Indische) familie zou wel nu een paar honderd levende nazaten kunnen hebben met een slavin als voormoeder.
Die adoptieaktes van CBG Oostindische bronnen zijn gemaakt door notarissen en gouvernementsklerken.
In hoeverre was het de gewoonte om te vermelden dat de moeder slavin was ?
En in hoeverre schreef men dat ook in de doopboeken?

[Web master]

Henk,

Op je twee laatste vragen moet ik het antwoord schuldig blijven.

De twee kinderen Hartsinck die een slavin tot moeder hadden, stierven jong.

[H.J. Verbaarschott]

Ik bedenk net dat de Mardijkers wel vrije christelijke burgers waren, maar hun voorouders waren Portugese slaven.
Er zijn Indische families met een mardijkervoorouder.
Deze Mardijkers werden niet in aktes en doopboeken aangeduid met ‘slavin. slaaf’ .
In principe werden er wel dtb-boeken bijgehouden van hun..
De Portugese Kerken te Batavia bijv.

Maria Magdalena Salomons, stammoeder van de familie Persijn, werd buitenechtelijk gedoopt in de Portugese Kerk. Haar moeder was Margaretha van der Vijver.
Het lijkt mij dat je kunt stellen dat Maria vermoedelijk van mardijker-afkomst was en telt ze mee voor het bepalen van Indische slavenoorsprong.
http://blog.seniorennet.be/renepersijn2006/archief.php?ID=7

[Web master]

Met dit soort historische vragen is het altijd goed tot een goede afbakening van het begrip te komen. Als je het heel breed wilt formuleren, stamt elke Indo-Europeaan van een slaaf af. Onze Aziatische voorvaders en -moeders behoorden doorgaans immers tot de massa der inheemse bevolking. En die was volledig aan de willekeur overgeleverd van haar inlandse hoofden (Multatuli).

Hetzelfde geldt voor de inwoners van Europa. Heel velen zullen ongetwijfeld van iemand afstammen die in het Romeinse rijk slaaf of in de middeleeuwen horige of lijfeigene was. En uiteindelijk schijnen alle Europeanen uit Afrika te komen en dat continent maakt duidelijk dat slavernij geen exclusief blanke uitvinding is.

Ik wil maar zeggen dat je het object dat je onderzoekt zo goed mogelijk moet proberen te definiëren. Je kunt dan na afronding van je onderzoek zeggen, uitgaande van die definitie zijn dit de conclusies.

Voor ons doel zou je de volgende definitie kunnen hanteren: je stamt van een slavin af als je een voorouder hebt wiens moeder slavin was toen die voorouder werd geboren of wiens moeder ten tijde van zijn/haar geboorte een vrije vrouw was, maar die als slavin werd geboren.
Een ruimere definitie is natuurlijk ook mogelijk, maar hoe ruimer de definitie, hoe minder de zeggingskracht van eventuele onderzoeksresultaten.

Via een marijkervoorouder kom je inderdaad vroeg of laat bij een slaaf uit. Mardijkers hielden overigens zelf ook slaven.

[H.J. Verbaarschott]

Ik spinsel wel eens wat
Bij een dergelijk gericht onderzoek moet je ook andere begrippen afbakenen.
Wat versta je onder ‘Indische families’ en ‘Indische afkomst’ ?
Reken je nazaten van Toegoe- Depok- en Indoafrikaanse families ook tot “Indische afkomst’
Een aantal (voormalige slaven-) families zijn wel ingehuwd bij Indische families ( Blue Diamonds, EliZe), maar in hoeverre, in welk % kun je de nog levende nazaten tellen als van Indische komaf.
Beschouw je totoknazaten tot ‘van een Indische familie’ of Indische geworden ? Hella Haasse ? Diederik van Vleuten vermoed dat zijn overgrootmoeder van Vleuten van gemengde afkomst is, maar ik kon alleen maar totok-voorouders van haar vinden. Wél, dat zij en een bepaalde voorouderlijke lijn enkele generaties in Indië was. Valt zij onder ‘Indische nazaat’ ?
Nu heb ik onvoldoende inzicht over de dopelingen van de Portugese Kerken te Batavia. Mijn idee is dat tot 1800 een meerderheid een slavenafkomst had. Is dat zo, hoeveel % dan wel. Deze inschatting kan nuttig zijn bij een gericht onderzoek.
Is er een student geschiedenis die als afstudeerproject de archieven wilt induiken?

[Web master]

Een sluitende definitie geven over wat Indisch is, is moeilijk.

Als te nemen uitgangspunt lijkt mij het feit dat er in Ned.-Indië sprake was van twee juridisch gescheiden samenlevingen: de Europese en de inheemse. De Europese samenleving werd gevormd door personen die de status van Eurpeaan bezaten: volbloed-Europeanen, gemengdbloedige Europeanen (Indo-Europeanen) en personen van niet-Europese afkomst (o.a. Aziatische echtgenotes van Europeanen, met Europeanen gelijkgestelden (Staatsblad-Europeanen), Armeniërs, belanda itam, Japanners).

Als we spreken over de ‘Indische’ samenleving hebben we het feitelijk over de Europese samenleving in Ned.-Indië. Indische families (voor 1950) zijn dan families die juridisch en cultureel deel hadden aan de Europese samenleving in Ned.-Indië. Het Indisch-zijn/voelen/denken werd overigens door iedereen binnen die samenleving op eigen wijze beleefd met oriëntatie Europa en op Azië als uitersten. Indische Nederlanders zijn de nazaten van de Indische families voornoemd.

Inlandse christenen waren alleen in de perioden 1848-1854 en 1899-1919 met Europeanen gelijk gesteld. Voor de overige tijd werden zij door het gouvernement als inlander beschouwd.

Om een enigszins betrouwbare schatting te geven van het aantal (juridische) Europeanen met een slavin als voormoeder, zou je een enorme hoeveelheid kwartierstaten moeten maken. Dus als iedereen die dit bericht leest, nu eens in zijn/haar eigen kwartierstaat nagaat of hij/zij een slavin tot voormoeder heeft en dat op dit forum meldt, dan hebben we misschien een klein beginnetje.

In de 40 kwartierstaten die in De Indische Navorscher 2012 werden gepubliceerd, komt overigens slechts een maal een slavin voor.

[Web master]

Een sluitende definitie geven over wat Indisch is, is moeilijk.

Als te nemen uitgangspunt lijkt mij het feit dat er in Ned.-Indië sprake was van twee juridisch gescheiden samenlevingen: de Europese en de inheemse. De Europese samenleving werd gevormd door personen die de status van Eurpeaan bezaten: volbloed-Europeanen, gemengdbloedige Europeanen (Indo-Europeanen) en personen van niet-Europese afkomst (o.a. Aziatische echtgenotes van Europeanen, met Europeanen gelijkgestelden (Staatsblad-Europeanen), Armeniërs, belanda itam, Japanners).

Als we spreken over de ‘Indische’ samenleving hebben we het feitelijk over de Europese samenleving in Ned.-Indië. Indische families (voor 1950) zijn dan families die juridisch en cultureel deel hadden aan de Europese samenleving in Ned.-Indië. Het Indisch-zijn/voelen/denken werd overigens door iedereen binnen die samenleving op eigen wijze beleefd met oriëntatie op Europa en op Azië als uitersten. Indische Nederlanders zijn de nazaten van de Indische families voornoemd.

Inlandse christenen waren alleen in de perioden 1848-1854 en 1899-1919 met Europeanen gelijk gesteld. Voor de overige tijd werden zij door het gouvernement als inlander beschouwd.

Om een enigszins betrouwbare schatting te geven van het aantal (juridische) Europeanen met een slavin als voormoeder, zou je een enorme hoeveelheid kwartierstaten moeten maken. Dus als iedereen die dit bericht leest, nu eens in zijn/haar eigen kwartierstaat nagaat of hij/zij een slavin tot voormoeder heeft en dat op dit forum meldt, dan hebben we misschien een klein beginnetje.

In de 40 kwartierstaten die in De Indische Navorscher 2012 werden gepubliceerd, komt overigens slechts een maal een slavin voor.
Report to moderator

[Web master]

Een sluitende definitie geven over wat Indisch is, is moeilijk.

Als te nemen uitgangspunt lijkt mij het feit dat er in Ned.-Indië sprake was van twee juridisch gescheiden samenlevingen: de Europese en de inheemse. De Europese samenleving werd gevormd door personen die de status van Eurpeaan bezaten: volbloed-Europeanen, gemengdbloedige Europeanen (Indo-Europeanen) en personen van niet-Europese afkomst (o.a. Aziatische echtgenotes van Europeanen, met Europeanen gelijkgestelden (Staatsblad-Europeanen), Armeniërs, belanda itam, Japanners).

Als we spreken over de ‘Indische’ samenleving hebben we het feitelijk over de Europese samenleving in Ned.-Indië. Indische families (voor 1950) zijn dan families die juridisch en cultureel deel hadden aan de Europese samenleving in Ned.-Indië. Het Indisch-zijn/voelen/denken werd overigens door iedereen binnen die samenleving op eigen wijze beleefd met oriëntatie op Europa en op Azië als uitersten. Indische Nederlanders zijn de nazaten van de Indische families voornoemd.

Inlandse christenen waren alleen in de perioden 1848-1854 en 1899-1919 met Europeanen gelijk gesteld. Voor de overige tijd werden zij door het gouvernement als inlander beschouwd.

Om een enigszins betrouwbare schatting te geven van het aantal (juridische) Europeanen met een slavin als voormoeder, zou je een enorme hoeveelheid kwartierstaten moeten maken. Dus als iedereen die dit bericht leest, nu eens in zijn/haar eigen kwartierstaat nagaat of hij/zij een slavin tot voormoeder heeft en dat op dit forum meldt, dan hebben we misschien een klein beginnetje.

In de 40 kwartierstaten die in De Indische Navorscher 2012 werden gepubliceerd, komt overigens slechts een maal een slavin voor.

[Author]

Posts